Zaburzenia integracji sensorycznej - czym są i jak je rozpoznać?

Częsty płacz u małego dziecka zazwyczaj nie dziwi. Maluchy w ten sposób sygnalizują własne potrzeby. Gdy jednak niemowlę płacze mimo ich zaspokojenia, a sytuacja powtarza się bez przerwy, warto zbadać malca pod kontem zaburzeń integracji sensorycznej.

Czym jest zaburzenie integracji sensorycznej

Nauka odbierania i przetwarzania bodźców to proces, który trwa przez pierwsze lata życia. Dziecko przychodząc na świat jest wyposażone w zmysły, musi jednak opanować umiejętność przetwarzania danych. Ilość bodźców, jaka dociera do niego po porodzie jest bardzo duża. Ta niedojrzałość sensoryczna chroni przed nadmiarem wrażeń. Choć słyszy, widzi i czuje smak, nie umie posługiwać się zmysłami. U noworodka większość reakcji to odruchy bezwarunkowe. Instynktowne działanie jak płacz czy szukanie piersi, pozwala funkcjonować zanim nauczy się on panować nad reakcjami.

Do zaburzenia integracji sensorycznej dochodzi, jeśli proces związany z odbieraniem, rozpoznawaniem, przetwarzaniem i łączeniem informacji na temat otaczającej, zmieniającej się rzeczywistości, nie przebiega prawidłowo. W miarę rozwoju bezwarunkowe odruchy zmieniają się w świadome działania. Dojrzałość układu nerwowego przejawia się umiejętnością interpretacji doświadczeń. Maluch reaguje odpowiednio do bodźca. Jeśli proces integracji sensorycznej nie przebiega prawidłowo, dziecko nie potrafi dobrze ocenić bodźców i na nie odpowiadać.

Zaburzenia integracji sensorycznej u niemowląt

Pewne reakcje niemowlaka mogą świadczyć o tym, że proces integracji sensorycznej jest zaburzony. Niektóre zachowania charakterystyczne dla problemów z integracją sensoryczną wynikają z innych przyczyn jak np. ząbkowanie czy alergia. Jeśli podejrzewasz zaburzenia u swojego dziecka, skonsultuj to z lekarzem. Zakłócenia nasilają się z wiekiem, dlatego wczesna diagnostyka i rozpoznanie problemu pozwala na wdrożenie planu naprawczego.

Niemowlęta, u których wystąpiły problemy w zakresie integracji sensorycznej zwykle:

• są nadmiernie pobudzone, rzucają wszystkim, bardzo mocno ciągną za wszystko, co się da np. za włosy;

• lubią leżeć w jednej pozycji, są ospałe, mało zainteresowane ruchem;

• płaczą w trakcie kąpieli;

• nie lubią przytulania, bardzo niepewnie czują się w otoczeniu obcych osób, zazwyczaj innych dzieci;

• unikają kontaktu wzrokowego;

• nie podążają wzrokiem za zabawką;

• nie chcą spać w obcym miejscu;

• zasypiają w ciszy lub tylko przy głośnych dźwiękach;

• mają problemy z zasypianiem, często wybudzają się w ciągu nocy lub nad ranem i nie mogą zasnąć;

• są drażliwe, szybko wybuchają intensywnym płaczem, denerwują się, gdy dużo dzieje się dookoła np. gdy są w centrum handlowym;

• lubią intensywne bujanie i gwałtowne ruchy, np. jazdę wózkiem po dużych wertepach;

• nie lubią intensywnego bujania i gwałtownych ruchów, wysokiego podnoszenia, czują lęk będąc w przestrzeni, kiedy nie mają żadnego oparcia;

• mają słabą równowagę, kiedy zaczynają zdobywać poszczególne kamienie milowe takie jak siedzenie, raczkowanie, wspinanie się, chodzenie;

• nie wkładają do buzi zabawek lub wkładają bardzo intensywnie;

• nie lubią ubierania się, przewijania;

• nie lubią dotykać pewnych faktur np. kocyka, dywanu, ręcznika;

• nie lubią smarowania kremami, oliwkami;

• nie akceptują innej konsystencji niż papkowata.

 Jak wspierać rozwój u dziecka z zaburzeniami SI

Małe dzieci szybko się uczą i wczesna stymulacja pozwala nauczyć je prawidłowej reakcji na bodźce. Terapia polega na dostarczaniu właściwych impulsów, w celu wywołania odpowiedniej reakcji. Terapeuta poprzez odpowiednią stymulację może wpływać na normalizację odbioru bodźców w obrębie zaburzonego zmysłu. Terapia polega na:

• Wykonywaniu masaży różnorodnymi fakturami, urządzeniami wibrującymi, masami, inicjowaniu zabaw z materiałem ziarnistym takim jak kasza, ryż, piasek itp.

• Wykonywaniu ćwiczeń w przestrzeni z wykorzystaniem sprzętu podwieszanego np. różnego rodzaju huśtawek.

• Stymulacji zapachowej- podawaniu dziecku do wąchania naturalnych zapachów.

• Stymulacji słuchowej polegającej na wykonywaniu ćwiczeń z wykorzystaniem nagrań z dźwiękami otaczającego świata, zabawach instrumentami.

• Stymulacji wzrokowej poprzez prezentowanie różnych bodźców wzrokowych poprzez obrazy kontrastowe do obiektów świetlnych. itp.

• Stosowaniu technik wyciszających np. w postaci mocniejszych masaży w celu opanowania nadmiernego pobudzenia.

W trakcie terapii dziecko uczy się odbierać bodźce na optymalnym poziomie, czyli ani za mocno ani za słabo. Terapeuta w trakcie zajęć obserwuje reakcje dziecka, dostosowując program terapeutyczny do indywidualnych potrzeb. Schemat działania jest różny i niepowtarzalny. Bardzo ważną rolę odgrywa zaangażowanie rodziców. Część ćwiczeń należy powtarzać, samodzielnie wykonując je w domu.

Terapia dzieci polega na stymulacji ruchowej dostosowywanej do możliwości i umiejętności. Starsze dzieci w trakcie zajęć z integracji sensorycznej ćwiczą na równoważniach, trampolinach, drabinkach. Zajęcia na sali gimnastycznej przez zabawę uczą odpowiedniej reakcji na bodźce i koordynacji ruchowej.

Wspierając rozwój integracji sensorycznej pozwól dziecku na samodzielność. Obserwuj je w trakcie wykonywania zadań. Wyręczając dziecko w wykonywaniu czynności, które mogłoby zrobić samo, sprawisz, że trudności się pogłębią. Maluch nie będzie mógł ćwiczyć i problem będzie narastał. Jeśli będziesz podkreślać, że jest za mały na to, aby coś zrobić zaburzysz samoocenę malca. Dziecko powinno robić wszystko to, co jest w stanie samodzielnie wykonać.

Nauka samoobsługi pozwoli ocenić słabe i mocne strony. Jeśli dziecko nie chce samo robić czegoś, to sygnał, że coś jest nie tak. Powodem może być słaba koordynacja, trudności z planowaniem motorycznym, czyli umiejętnością tego jak po kolei wykonać jakąś czynność.

Warto zachęcać dziecko do wykonywania zadać wymagających użycia siły fizycznej. Pozwól maluchowi nosić ciężkie przedmioty, pchać je i ciągnąć, zwracając uwagę na to, by używał do tego obu rąk. Bawiąc się zachęcaj go do leżenia na brzuchu, bez podpierania się rękoma.

Co wpływa na zaburzenia integracji sensorycznej

Rozwój integracji sensorycznej rozpoczyna się w życiu płodowym, dlatego kondycja mamy w trakcie ciąży może wpłynąć na późniejsze zaburzenia. Prawdopodobieństwo wystąpienia problemów zwiększa się, jeśli ciężarna:

• musi leżeć z powodu zagrożonej ciąży;

• pali papierosy;

• pije alkohol;

• przyjmuje leki.

W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się również dzieci, które przyszły na świat w wyniku:

• przedwczesnego porodu;

• cesarskiego cięcia;

• porodu z komplikacjami.

Problemy mogą się pojawić u dzieci, którym ogranicza się możliwości poznawania i badania świata przy udziale zmysłów. Nadmierne oglądanie telewizji sprawia, że maluch zamiast eksplorować świat skupia się na ulubionym urządzeniu. Zaburzenia integracji sensorycznej dotyczą również dzieci, u których zmysły takie jak wzrok czy słuch są uszkodzone.

Konsekwencje zaburzeń integracji sensorycznej u starszych dzieci

Zaburzenia integracji sensorycznej nie przechodzą same, wymagają terapii, z wiekiem mogą przyjmować inną formę. Przejawem ich są kłopoty z jedzeniem, spaniem, ubieraniem, trudności w radzeniu sobie z emocjami czy nawiązywaniu relacji społecznych.

Dzieci marudzą z powodu niewygodnego ubrania, mają problemy z zasznurowaniem obuwia, a prace plastyczne, podczas których liczy się precyzja jak np. wycinanie, stwarzają problemy. Konsekwencją zaburzeń są problemy z nauką (m.in. nauką czytania i pisana na pierwszym etapie edukacyjnym), problemy z koncentracją i nadpobudliwość ruchowa.