Kiedy dziecko zaczyna mówić

Jak przebiega rozwój mowy?

Nauka mowy to proces dłuższy niż mogłoby się wydawać. Rozpoczyna się on już na etapie życia płodowego, kiedy to swoje początki ma rozwój mózgu, krtani, strun głosowych i języka.

Także słyszeć dziecko zaczyna już w 5. miesiącu życia płodowego. Od tego momentu oswaja się ono się z brzmieniem głosu mamy, z melodią i rytmem języka jakim się ona posługuje. Na początku 7. miesiąca ciąży potrafi już odróżnić głos swojej mamy od głosu innej kobiety.

W wieku około 2 – 3 miesięcy niemowlę zazwyczaj zaczyna głużyć czyli wydawać śmieszne gardłowe dźwięki takie jak: gg, agh, gli, tli.

Mając 6 miesięcy przechodzi na gaworzenie, które jest po prostu nieporadną jeszcze próbą naśladowania ludzkiej mowy. Początkowo są to pojedyncze sylaby np. ma, da, ba, które następnie zostają rozbudowane do ciągów sylab mamama, dadada. Maluch w tym wieku wie już, że wydawanie dźwięków jest sposobem na porozumiewanie się i próbuje naśladować intonację dorosłych.

Pod koniec pierwszego roku życia dziecko potrafi już przypisać znaczenie poszczególnym wyrazom. Świadomie woła: mama, tata, daj.

W drugim roku życia zaczyna się prawdziwa zabawa. Maluch w tym wieku ma bardzo wiele do powiedzenia. Między 19.a 24. miesiącem życia wypowiada już ok. 50- 200 słów, przy czym rozumie znacznie więcej. Łączy słowa w proste zdania pomagając sobie przy tym gestami. Ponieważ nie do końca potrafi jeszcze zwerbalizować swoje myśli lub wyartykułować poszczególne słowa, zaczyna tworzyć własne wyrazy a czasem nawet język. W tym właśnie okresie pojawiają się wszystkie zabawne powiedzonka czy przekręcona słówka, które często na zawsze wchodzą do rodzinnego słownika. Warto jednak od czasu do czasu poprawiać malucha, by zanadto nie utrwalić błędów.

Czy dziecko powinno już mówić?

Każde dziecko rozwija się w swoim własnym indywidualnym tempie. W wieku dwóch lat niektóre dzieci mówią bez przerwy i pełnymi zdaniami, inne zaś posługują się jedynie kilkoma wymyślonymi przez siebie wyrazami oraz ulubionym słówkiem „nie”. Często wzbudza to niepokój u rodziców. Niepotrzebnie.

Dziecko do 27. miesiąca powinno znać ok. 300 słów, przy czym „słowo” należy tu rozumieć jako każdą zbitkę głosek, której dziecko nadało znaczenie. Słowem zatem będzie „mama” ale także i „ha” jeżeli tak określa psa lub „bu” jeżeli używa go konsekwentnie w odniesieniu do butów, kapci czy sandałków. Takich wymyślonych wyrazów w słowniku malucha może być nawet ok. 200.

Kiedy wybrać się do logopedy?

Istnieją sytuacje, w których warto zasięgnąć opinii specjalisty. Jeżeli zauważysz, że Twój maluch ma problemy z połykaniem lub gryzieniem rozważ wizytę u logopedy lub neurologopedy. Konsultacja specjalisty wskazana jest również w przypadku gdy dziecko ukończyło już 27. miesięcy i nadal:

• posługuje się tylko monosylabami, krótkimi wyrazami jak np. tak, nie, daj;

• nie buduje nawet prostych zdań;

• posługuje się swoim językiem, niezrozumiałym dla otoczenia;

• nie rozumie mowy, co objawia się tym, że nie wykonuje poleceń;

• nie mówi (posługuje się mimiką, gestami, nie powtarza prostych sylab ani odgłosów zwierząt.)

Nie należy sugerować się zasadą, zgodnie z którą chłopcy zaczynają mówić później niż dziewczynki. Jeżeli w wieku 2,5 roku dziecko nadal nie mówi, to bez względu na jego płeć, należy zwrócić się do specjalisty.

Jak wspierać rozwój mowy?

Przede wszystkim mów do dziecka. Już będąc w ciąży powinnaś jak najczęściej mówić do swojego maleństwa, które bez wątpienia Cię słyszy.

Jeżeli masz już w domu niemowlaka:

• opowiadaj mu o wszystkim, co dzieje się dookoła. Nazywaj rzeczy, które was otaczają oraz czynności, które wykonujecie.

• zadawaj mu pytania i obserwuj jego reakcje. Będzie próbował Ci odpowiedzieć choćby mimiką.

• staraj się używać krótkich, prostych ale poprawnych zdań. Mów wyraźnie i staraj się unikać spieszczeń.

• opowiadaj mu bajeczki, wierszyki i rymowanki, śpiewaj piosenki.

• mów o sobie w pierwszej osobie np. ”założę ci czapeczkę” zamiast „mama założy ci czapeczkę”;

• mów do dziecka w liczbie pojedynczej np. „a teraz wsiądziesz do wózka” zamiast „wsiądziemy do wózka”.

Aby uniknąć późniejszych kłopotów z mową, zadbaj o prawidłowy rozwój języka, warg, i zębów.

• karm piersią. Poprzez ssanie wzmacniają się mięśnie warg i języka.

• dbaj o higienę ząbków od chwili gdy się pojawią;

• podłóż klin pod materac. Leżenie na płasko powoduje, że dziecku opada żuchwa, co może prowadzić do wad zgryzu.

• nie podawaj dziecku zbyt długo papek do jedzenia. Ważne jest, by dziecko gryzło i żuło pokarm. Jeżeli jednak dziecko domaga się wyłącznie takiego pokarmu, należy skonsultować się ze specjalistą np. neurologopedą.

Kiedy dziecko zaczyna już mówić może pojawić się taki moment, kiedy ta nieco niezdarna jeszcze mowa nie nadąża za ogromną ilością myśli kłębiących się w główce. Może wówczas pojawić się jąkanie. Jest to zazwyczaj jąkanie fizjologiczne i przy odpowiednim podejściu przechodzi samo. Ważne, by dziecka nie popędzać ani nie wyśmiewać. Jąkanie fizjologiczne może wówczas przerodzić się w jąkanie chorobowe.

Możesz wprowadzić ćwiczenia stymulujące rozwój mowy. Jeśli nadasz im formę zabawy dziecko chętnie będzie je wykonywało.

Dziecko musi mieć sprawny i prawidłowo rozwinięty aparat mowy. Aby to osiągnąć bawcie się:

• róbcie śmieszne miny przed lustrem;

• dotykajcie językiem nosa a następnie brody;

• sprawdźcie kto potrafi mocniej wydąć albo wciągnąć policzki;

• kto potrafi głośniej mlaskać lub parskać;

• kto potrafi mocniej wypchnąć policzek językiem;

• dmuchajcie bańki, piórka lub watę.

Będziecie się dobrze bawić a korzyści dla rozwoju mowy okażą się nie do przecenienia. 

Bardzo duże znaczenie dla rozwoju mowy ma również słuch. W języku polskim jest wiele wyrazów brzmiących bardzo podobnie np. fotel – hotel, kura – góra. Dzieci czasem nie są w ogóle w stanie wychwycić różnic. Dlatego bawcie się w zgadywanki.

• Poproś dziecko o wskazanie, skąd pochodzi dźwięk.

• Zapytaj, co wydaje dany dźwięk.

• Słuchajcie bajek i piosenek.

• Szukajcie wyrazów rozpoczynających się na daną głoskę.

• Dzielcie wyrazy na sylaby.

Nie wszyscy wiedzą, że dla rozwoju mowy kapitalne znaczenie mają aktywności manualne. W mózgu ośrodek odpowiadający za poruszanie ręką sąsiaduje bezpośrednio z ośrodkiem sterującym ruchem buzi. Przy intensywnej pracy jednego z tych ośrodków stymulowany jest również i sąsiedni. To właśnie dlatego gestykulujemy, kiedy mówimy lub wysuwamy język, gdy staramy się precyzyjnie wykonać jakąś pracę rękami.

Jeżeli zatem chcesz ułatwić swojemu dziecku mówienie zachęcaj je do zabaw manualnych. Rysowanie, malowanie, wycinanie lub wydzieranie papieru, ugniatanie plasteliny itp. sprawdzi się znakomicie.