Chorób uszu nie należy bagatelizować. Nieleczone mogą mieć bardzo poważne konsekwencje. Ból ucha to nie jedyny symptom, który powinien zwrócić Twoją uwagę. Dowiedz się więcej o objawach, leczeniu i profilaktyce chorób uszu.
Konsultacja merytoryczna: lek. med. Danuta Chrzanowska - Liszewska, specjalista pediatrii i neonatolog
Choroby uszu, a szczególnie zapalenie ucha środkowego, są dolegliwością, która często dotyka niemowlęta i małe dzieci. Wpływ na to ma obniżona odporność wpisana w pierwsze lata życia oraz specyfika budowy ucha dziecięcego.
U małego dziecka nos, gardło i ucho środkowe znajdują się bardzo blisko siebie, co pozostawia niewiele przestrzeni na swobodną cyrkulację powietrza. Trąbka słuchowa łącząca nos z gardłem jest ustawiona pionowo, krótka i szeroka, drobnoustroje dość łatwo mogą wnikać do wnętrza ucha i wywoływać reakcję zapalną wraz z tworzeniem się płynu. Od strony gardła przestrzeń nosogardzielowa nierzadko zamknięta jest powiększonym, w wyniku licznych infekcji górnych dróg oddechowych, trzecim migdałem.
Objawy chorób uszu zależą od specyfiki danej choroby oraz od dziecka. Ból ucha jest jednym z nich, lecz nie jedynym, który powinien zaniepokoić rodzica.
Oto lista objawów i zachowań dziecka, które warto skonsultować z pediatrą pod względem potencjalnej choroby ucha:
wskazywanie na ucho, szarpanie za małżowinę, napadowy płacz – mogą być sygnałem bólu ucha;
nagły płacz przy próbie ssania mleka z piersi lub butelki – ciśnienie towarzyszące ssaniu wzmaga ból ucha;
przy delikatnym naciśnięciu skrawka małżowiny w okolicy ujścia zewnętrznego przewodu słuchowego od strony twarzy dziecko sygnalizuje ból;
wzrost temperatury ciała - gorączka może być wysoka i trudna do zbicia, jednak niepojący jest także przedłużający się stan podgorączkowy;
utrata apetytu, porzucanie prób jedzenia – połykanie pokarmu może sprawiać ból;
zwiększona ilość wydzieliny z przewodu słuchowego;
zmieniony, nieprzyjemny zapach wydzieliny usznej;
krew świeża lub skrzepy krwi w wydzielinie;
nieżyt nosa (katar), który jest nieodłącznym elementem zapalenia ucha środkowego (może poprzedzać lub towarzyszyć chorobie, szczególnej uwagi wymaga przedłużający się nieżyt nosa);
zmiana reakcji dziecka na dźwięki, m.in.: brak reakcji na ciche dźwięki, nadstawianie zawsze jednego z uszu (obrót głowy) w stronę źródła dźwięku;
otaczanie się zbyt głośnymi dźwiękami (np. uporczywe stukanie w bębenek), krzyk, w późniejszym wieku zbyt głośne mówienie;
dziecko zgłasza szum, brzęczenie, świst w uszach.
Płyn w uszach często nie daje żadnych objawów a upośledza zdolność odbierania dźwięków otoczenia w tym ludzkiej mowy. Dlatego po przebytej infekcji poproś lekarza o kontrolę uszu dziecka, a na wizycie kontrolnej u laryngologa po zapaleniu ucha, umów się na następną za 2 – 3 miesiące.
Niestety zdarza się, że wysiękowe zapalenie ucha przebiega bez objawów. Może to trwać przez wiele tygodni czy nawet miesięcy. W tym czasie zbiera się w przewodach słuchowych płyn, który zwiększa gęstość, utrudniając odbiór dźwięków. Dziecko może źle spać, być niespokojne, mieć zaburzony - najczęściej opóźniony - rozwój mowy.
Warto też mieć na względzie, że ból ucha zazwyczaj towarzyszy chorobie uszu, lecz nie tylko. Może pochodzić m.in. od stanów zapalnych zębów lub dziąseł, towarzyszyć niektórym chorobom, jak świnka czy różyczka. Może być spowodowany mechanicznym uszkodzeniem - dźgnięciem lub włożeniem małego przedmiotu do ucha. Nieprzyjemne, drażniące odczucia czy ból mogą być skutkiem zalegających w uchu czopów woskowinowych.
Choroby uszu to poważna sprawa. Nieleczone lub niewłaściwie leczone grożą powikłaniami w postaci m.in. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia błędnika, a także przejściowym lub trwałym upośledzeniem słuchu wraz z możliwością jego utraty. Choroby te są bardzo poważne a prawidłowy słuch u dzieci, które są w trakcie nauki mowy, jest nieodzowny do jej prawidłowego rozwoju.
W przypadku chorób uszu kategorycznie odradzamy domowe sposoby. Nieodzowna jest konsultacja lekarza pediatry lub laryngologa.
Czekając na konsultację, aby ulżyć dziecku zgłaszającemu ból ucha, możesz podać mu lek przeciwzapalny i przeciwbólowy z ibuprofenem. Jeśli występuje wysoka gorączka możesz podawać go naprzemiennie z paracetamolem, zachowując przy tym odstęp co najmniej 4 – 6 godzin i nie przekraczając dziennej zaleconej dawki. Domową apteczkę warto zaopatrzyć w te leki także w postaci czopków – można je zaaplikować dzieciom, które z powodu bólu przy połykaniu odmawiają przyjęcia postaci płynnej.
W przypadku zapalenia ucha środkowego u niemowląt i małych dzieci najczęściej, choć nie zawsze, konieczny jest antybiotyk - o tym decyduje laryngolog. Być może lekarz będzie chciał pobrać z ucha wymaz w celu rozpoznania bakteriologicznego i stworzenia antybiogramu. Wynik, na który czeka się kilka dni, ma służyć ewentualnemu zweryfikowaniu terapii antybiotykowej. Kilka tygodni po wyleczeniu na wizycie kontrolnej warto zapytać laryngologa o możliwość przeprowadzenia badania audiometrycznego w celu określenia ewentualnego uszkodzenia słuchu.
Szczególnie przy nawracających chorobach uszu potrzebna jest pogłębiona diagnostyka obejmująca m.in. konsultację alergologa, badanie videofiberoskopowe i/lub ultrasonograficzne oceniające stan migdała gardłowego (in. trzeciego migdała), badania w celu wykluczenia/ potwierdzenia refluksu żołądkowo-przełykowego.
W przypadku dzieci przewlekle zapadających na choroby uszu konieczne może być wykonanie któregoś lub kilku z zabiegów: nacięcia błony bębenkowej w celu usunięcia wydzieliny, założenie drenów wentylacyjnych odprowadzających płyn z ucha środkowego, usunięcie migdała gardłowego, przycięcie migdałów podniebiennych – uwalniające przestrzeń nosogardzieli.
Profilaktyką chorób uszu jest m.in. wzmacnianie odporności dziecka i odpowiednie postępowanie w czasie infekcji z objawami kataralnymi.
W kwestii odporności szczególnie polecamy zapoznanie się ze sposobami jej podniesienia oraz zwrócenie uwagi na dietę dziecka. Przypominamy także o skutkach biernego palenia, na które narażają dziecko dorośli palacze. Toksyny w dymie papierosowym w znaczący sposób odpowiadają za osłabienie układu immunologicznego.
W przypadku infekcji z objawami kataralnymi ważna jest szybka reakcja i skuteczne odciąganie wydzieliny. Takie działanie zmniejszy ryzyko przedostania się chorobotwórczych drobnoustrojów z nosa do ucha.
Ważną kwestią jest higiena uszu. Podkreślamy, że w celu usunięcia wydzieliny nie należy stosować kosmetycznych patyczków z watą. W ten sposób niejednokrotnie wpycha się woszczynę do środka ucha, co może przyczyniać się do rozwoju stanów chorobowych. Jedyne co możesz zrobić, to myć nawilżonym płatkiem/ watą małżowinę uszną oraz – jeśli jest taka potrzeba – stosować specjalistyczne preparaty pomagające usunąć gromadzącą się wydzielinę.
Warto też poruszyć temat ochrony uszu przed wiatrem. Rzeczywiście dziecko mające tendencję do chorób uszu powinno być szczególnie chronione przed silnymi wiatrami i przebywaniem w niskich temperaturach – z pomocą tutaj przychodzą nam czapki. Powinny być one odpowiednio dobrane do obwodu i kształtu głowy dziecka oraz do pogody. Zdarza się, że rodzice takich dzieci mają skłonność do nadgorliwości – zakładają dziecku czapeczkę z nausznikami w upalny dzień, zimową czapkę przy jesiennych temperaturach. Niestety może to przynieść efekt odwrotny od zamierzonego, gdyż przegrzanie osłabia odporność, a wysoka temperatura przy braku cyrkulacji powietrza w przewodach usznych sprzyja rozwojowi bakterii i grzybów.
W przypadku niemowląt warto zwrócić uwagę na powiązanie stanów zapalnych ucha z ulewaniem i wymiotami. Zdarza się, że zwracany pokarm dostaje się do ucha środkowego poprzez trąbkę słuchową i tam przyczynia się do powstania stanu zapalnego. Profilaktyką w tym przypadku jest prawidłowe odbicie dziecka po karmieniu oraz zachowanie odpowiedniej pozycji karmienia piersią czy karmienia butelką.
Zdarza się, że pomimo wysiłków rodzica by temu zapobiec, dziecko wkłada sobie coś do ucha. Wyjęciem przedmiotu powinien zająć się laryngolog. Nie rób tego samodzielnie, bo istnieje zagrożenie, że przesuniesz go jeszcze głębiej.
Ostatnim zagadnieniem, które należy poruszyć, jest uważność rodzica i zapewnienie bezpieczeństwa dziecku, by nie dochodziło do mechanicznych uszkodzeń narządu słuchu. Niestety takie przypadki są dość częste, bo nieszczęściu wystarczy krótka chwila nieuwagi opiekuna. Pamiętaj, by nie zostawiać w zasięgu rączek dziecka małych przedmiotów. Wszelkie zabawy koralikami, makaronami, monetami, mające wspomóc sprawność manualną dziecka, koniecznie muszą odbywać się pod opieką dorosłego, który nie może spuścić dziecka z oczu. Małe elementy przed i po zabawie należy policzyć. Pamiętaj, że pomysły dziecka bywają nie do przewidzenia, w ucho może ono wsadzić sobie także kredkę czy łyżkę.
Oparzenie, drzazga, ukąszenie kleszcza - podpowiadamy, co robić w nagłych przypadkach drobnych i poważniejszych urazów, a także, kiedy niezbędna jest interwencja lekarza.
Nagła wysoka temperatura, zaczerwienione gardło, suchy kaszel - to może być trzydniówka. Przeczytaj, o przebiegu tej choroby oraz jak postępować, by była jak najmniej groźna.
Zakażenie rotawirusowe to choroba często występująca u dzieci. Trudno przed nią uchronić malca, dlatego warto zapoznać się z typowymi objawami i zalecanym postępowaniem.
Na pewno pamiętasz to wzruszenie, gdy po raz pierwszy spojrzałaś w oczy swego maleństwa. Czasem jednak maluch zdradza niepokojące objawy, świadczące o tym, że z jego oczami czy wzrokiem jest coś nie tak. Podpowiadamy, ...
Raczkowanie, czyli przemieszczanie się na czworakach to ważny etap w rozwoju dziecka. Sprawdź jak wesprzeć malucha zanim samodzielnie stanie na nóżkach.
Za nawracajace infekcje ucha najczęściej odpowiada sama budowa ucha, bakterie łatwo przedostaje się poprzez przewód słuchowy do ucha środkowego i tam mogą powodować infekcje. Ale też przyczyną może być trzeci migdały, który często sam ulega zakażeniu...
Darka, dawno nie byłam, bo co chwilę coś. Syn chorował mniej, ale nadal, tylko teraz zamiast w obrębie nosa i uszu to głównie oskrzela. Obecnie jesteśmy na etapie szykowania się do przycięcia migdałków bocznych i może ponownie drenażu uszu. Więc lek...
Moja na szczęście nie przechodziła jeszcze infekcji ucha. Staram się nie przegrzewać córki, bo wiem, że to jest jeszcze gorsze niż jakby była za cienko ubrana. Jeśli chodzi o małe przedmioty, to prawda. Nie tylko trzeba zwracać uwagę co dziecko bier...
