Kaszel może być oznaką zapalenia płuc, oskrzeli, krtani. Może występować w przebiegu alergii, ząbkowania czy z powodu obecności ciała obcego w drogach oddechowych. Dla rodziców, szczególnie małych dzieci, ważne jest, by umieli rozróżniać jego charakter.
Konsultacja merytoryczna: lek. med. Danuta Chrzanowska - Liszewska, specjalista pediatrii i neonatolog
Kaszel, choć bywa męczący i długotrwały, sam w sobie nie jest chorobą – jest objawem, którego nie należy lekceważyć. Dlatego podajemy Wam kompendium wiedzy o kaszlu, jego rodzajach, przyczynie oraz leczeniu.
Kaszel to odruch, który oczyszcza drogi oddechowe, kiedy fizjologiczny układ rzęskowy jest niewydolny lub jego funkcja jest upośledzona.
Kaszel jest reakcją na podrażnienie zakończeń nerwowych w błonie śluzowej dróg oddechowych. Reakcja ta jest odruchowa, poza kontrolą kaszlącego. Przy kaszlu mięśnie wydechowe i mięśnie oskrzeli kurczą się, wyrzucając powietrze z płuc i dróg oddechowych.
Wbrew pozorom i uciążliwości działanie kaszlu jest pożyteczne. W naturalny sposób pozwala pozbyć się zlegającej wydzieliny, gdzie bytują drobnoustroje chorobowe. Dlatego sztuką jest nie tyle zwalczenie, pozbycie się kaszlu, co złagodzenie dolegliwości – rozrzedzenie wydzieliny, by ułatwić jej odkrztuszanie.
Poza tym kaszel jest ważną informacją, że coś się dzieje w organizmie – nastąpiło zakrztuszenie, wystąpiła reakcja alergiczna, rozwija się astma.
Kaszel suchy, czyli taki bez odkrztuszania wydzieliny (bezproduktywny), bywa bardzo męczący. Towarzyszy mu uczucie drażnienia w tchawicy i gardle, przez co pokasływanie przybiera na sile, niejednokrotnie zamieniając się w napadowy atak kaszlu.
Jest charakterystycznym objawem początku infekcji – wtedy po 3 – 4 dniach przekształca się w kaszel mokry. Podobnie po przebytej infekcji w lekkiej formie może utrzymywać się nawet kilka tygodni (nawet do sześciu).
Przy braku pozostałych objawów chorobowych może być związany z alergią lub astmą. Warto wiedzieć, że suchy kaszel może być jedną z częstych reakcji niepożądanych na niektóre leki, czego podejrzenie wymaga konsultacji lekarskiej.
Jest to tzw. kaszel produktywny – z odkrztuszaniem śluzowej wydzieliny. Może być ona lepka, gęsta, bezbarwna, biała lub żółtawa. Zwróć na to uwagę, jej kolor będzie ważną informacją dla pediatry. Jak już wspomnieliśmy wyżej, takiego kaszlu nie należy tłumić. Jest on sojusznikiem w zwalczaniu choroby. Dzięki odruchowi wykrztuśnemu wydzielina z płuc, oskrzeli, tchawicy, krtani i gardła zostaje wydalona. Dodatkowo ułatwią to preparaty rozrzedzające wydzielinę i ułatwiające odkrztuszanie (mukolityczne). Uwaga – dawkę leku podaj dziecku kilka godzin przed snem, nigdy na noc.
Pojawia się przy kaszlu mokrym. Spływająca wydzielina jest połykana przez dziecko i zalega mu w żołądku. Wymioty są sposobem organizmu na pozbycie się jej z układu pokarmowego.
Poza tym wymioty w napadzie kaszlu mogą pojawić się u bardziej wrażliwych dzieci, kiedy przy bardzo wysiłkowym kaszlu dochodzi do podrażnienia okolicy nasady języka.
Przy odruchu kaszlu pojawia się charakterystyczny krtaniowy odgłos, przypominający szczekanie psa. Dziecko ma chrypkę lub następują trudności z wydobyciem głosu. Kaszel taki może świadczyć o zapaleniu krtani, które wymaga leczenia zaaplikowanego przez pediatrę. Doraźnie, przy ataku kaszlu, gdy dziecko ma problemy z zaczerpnięciem powietrza (tzw. duszność wdechowa), należy wystawić je na działanie chłodnego powietrza, zmniejszyć temperaturę w pomieszczeniu, w którym przebywa chory, zwiększyć wilgotność (mokry ręcznik powieszony blisko dziecka), zaproponować płyn w temperaturze pokojowej do wypicia.
W przypadku niemowląt należy zachować wzmożoną czujność. Drogi oddechowe niemowlęcia są bardzo wąskie i nawet niewielki obrzęk może powodować kłopoty z oddychaniem. Jeśli zauważysz ich objawy, nie czekaj na wizytę w przychodni, wezwij karetkę lub zawieź dziecko na izbę przyjęć do szpitala.
Szczególnie niebezpieczny u niemowląt, może świadczyć o zapaleniu oskrzeli i/ lub płuc. Śluz obecny w dolnych drogach oddechowych utrudnia oddychanie, odruch wykrztuśny połączony jest z napięciem ciała, stękaniem, łapaniem oddechu. Dziecko może być blade z sinicą wokół ust i palców.
Po zaobserwowaniu tych objawów należy bezzwłocznie udać się do szpitala, gdzie dziecko może wymagać podania tlenu i dożylnej antybiotykoterapii.
Chory z trudem łapie powietrze, męczy się, kaszel jest suchy. Jest to charakterystyczny objaw krztuśca (in. koklusz), który jest poważną i męczącą chorobą. Zmniejszysz ryzyko zachorowania, poddając dziecko szczepieniom obowiązkowym.
Pojawia się w czasie infekcji. Najczęściej jest to kaszel mokry – wykrztuszający naprodukowaną przez noc i nagromadzoną wydzielinę.
Kaszel występujący po przebudzeniu dziecka może się pojawić w czasie ząbkowania. Przyczyną jest wzmożona produkcja śliny, której nadmiaru niemowlę nie połyka, więc spływa ona do gardła, podrażniając błonę śluzową.
Warto mieć na uwadze, że suchy poranny kaszel może się pojawiać w przebiegu astmy.
Zaczyna się zazwyczaj, gdy ciałko dziecka rozgrzeje się pod kołdrą, jednak potrafi też pojawić się w środku nocy, wybudzić ze snu. Jego napady są uciążliwe, nie pozwalają wypocząć, zregenerować organizmu.
Przyczyną takiego kaszlu, oprócz infekcji wirusowej lub bakteryjnej (wtedy występują też inne objawy), może być refluks żołądkowo – przełykowy, alergia lub suche powietrze.
Refluks to cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Wraz z treścią wędrują kwasy, które podrażniają ściany krtani i gardła. W takim przypadku należy zadbać o dokładnie odbicie po jedzenia, a w przypadku starszych dzieci – niejedzenie przed snem. Pomocny może być klin dla niemowląt lub podłożenie czegoś pod nogi łóżeczka, tak by głowa była wyżej od reszty tułowia.
Suche powietrze wysusza śluzówki i w ten sposób doprowadza do ich podrażnienia. Najlepiej jeśli będziecie kontrolować wilgotność w sypialni dziecka odpowiednim termometrem. Optymalna to 40 – 50% wilgotności. Większa może przyczynić się do rozwoju grzybów i pleśni, co z kolei może stanowić przyczynek do rozwoju alergii.
Kaszel alergiczny może być odpowiedzią na wiele alergenów wziewnych, jak, wspomniane wyżej, zarodniki pleśni i grzybów, oraz pierze, sierść zwierząt, pyłki roślin, a także pokarmowych. Kaszlowi alergicznemu może towarzyszyć odksztuszanie bezbarwnego śluzu.
Kaszel jest zazwyczaj jednym z objawów alergii, poza nim pojawia się kichanie, wodnista wydzielina z nosa, swędzenie i łzawienie oczu, przekrwienie błony śluzowej nosa i gardła. Niekiedy mogą pojawić się reakcje skórne, jak wysypka czy pokrzywka.
Kaszel alergiczny to odpowiedź na alergen i z nim właśnie trzeba go łączyć. Dlatego może występować po spożyciu określonych produktów, przy asystowaniu w czynnościach domowych (jak ścieranie kurzu, odkurzanie czy prasowanie), przy przebywaniu w określonych miejscach (np. piwnica), czy też wyjściu na świeże powietrze lub na odwrót – po powrocie do domu.
Jeśli podejrzewasz u dziecka ten rodzaj kaszlu, skontaktuj się z alergologiem. Nieleczona alergia może w prosty sposób doprowadzić do astmy, gdzie przy stanie zapalnym kaszel ogranicza oddychanie i może być niebezpieczny dla życia dziecka.
Stanowi swoisty atak kaszlu w czasie infekcji. Ulgę wtedy może przynieść syrop prawoślazowy czy przeciwkaszlowy, który ulży podrażnionej błonie śluzowej.
Ten rodzaj kaszlu jest charakterystyczny dla alergii wziewnej. Wtedy towarzyszy mu obfity katar, a poprzedzać może atak kichania.
Może być reakcją na zakrztuszenie płynem lub oznaką dostania się stałego ciała obcego (okruszka, orzeszka, koralika, tabletki, małego przedmiotu) do układu oddechowego. Dziecko należy wtedy natychmiast podnieść, obrócić twarzą do podłogi, tak by głowa była niżej niż tułów, i ruchem skierowanym w stronę karku uderzyć dłonią w plecy między łopatkami. Jeśli obiekt, który dostał się do dróg oddechowych nie zostanie wykaszlany, jeśli dziecko ma kłopoty z oddychaniem, świszczący oddech, natychmiast udaj się z nim do szpitala lub wezwij karetkę.
O takim kaszlu mówimy, gdy utrzymuje się on dłużej niż dwa tygodnie. Może być objawem alergii. Jest też właściwy dla palaczy i biernych palaczy – a nimi są dzieci palących rodziców. Toksyny i substancje smoliste, które dziecko wdycha wraz z dymem papierosowym, wyrządzają wiele szkód w młodym organizmie. Poważnie upośledzają układ immunologiczny – porażają rzęski, które wtedy nie są w stanie stanowić pierwszej linii obrony przed bakteriami i wirusami dostającymi się do organizmu poprzez drogi oddechowe.
Podkreślamy, że zawsze jeśli kaszel się przedłuża, towarzyszą mu inne objawy jak gorączka, brak apetytu, zmienione samopoczucie i zachowanie dziecka, lub gdy podejrzewamy podłoże alergiczne, należy udać się do lekarza. Samodzielne podawanie leków mukolitycznych czy przeciwhistaminowych może stanowić poważne ryzyko pogorszenia stanu dziecka.
A oto kilka zaleceń, które przyniosą ulgę kaszlącemu dziecku:
często wietrz mieszkanie – dzięki temu chory będzie miał szansę oddychać świeżym, nawilżonym powietrzem;
rób dziecku inhalacje – najlepiej jeśli w tym celu użyjesz nebulizatora i soli fizjologicznej (chyba że lekarz przepisze specjalistyczne środki). Co ważne – inhalacje są zalecane także w przypadku suchego kaszlu – zabezpieczą błony przed wysuszeniem, co ulży w nawrotach kaszlu.
zadbaj, by dziecko dużo piło – niemowlę często przystawiaj do piersi, starszemu dziecku często podawaj niewielką ilość wody, mogą też być ziołowe herbaty. Nawilżenie błon śluzowych jest niezmiernie ważne: rozrzedzi wydzielinę, ułatwi odkrztuszanie, zmniejszy ból przy kaszlu.
czyść nosek maluszka – przy użyciu soli fizjologicznej lub morskiej i aspiratora oczyszczaj nosek. Wydzielina ta, jeśli nie ujdzie jamą nosową, spłynie po tylnej ścianie gardła, drażniąc je, może też w ten sposób dostać się do tchawicy czy oskrzeli.
systematycznie oklepuj dziecko – spowoduje to mechaniczne oddzielanie się wydzieliny, dzięki czemu jej wykrztuszanie będzie bardziej efektywne. Oklepuj malca po jego przebudzeniu i mniej więcej godzinę po podaniu leku mukolitycznego. Połóż go twarzą w dół na swoich kolanach i delikatnie opuszkami palców (u większych dzieci dłonią złożoną w łódkę) oklep plecki z pominięciem obszaru nerek i kręgosłupa.
podaj odpowiedni syrop – do 3. roku życia dziecka tylko po konsultacji z lekarzem. Starszakowi możesz zaproponować syrop prawoślazowy. W kaszlu suchym działa osłaniająco i redukuje podrażnienia, a w kaszlu mokrym lekko wykrztuśnie.
usuń przyczynę kaszlu – jeśli tylko jest to możliwe, usuń z przestrzeni dziecka i jego jadłospisu alergeny. W przypadku refluksu podaj dziecku kolację w odpowiednim odstępie czasowym od snu, a niemowlę dokładnie odbij po jedzeniu.
Ekspert radzi: lek. med. Danuta Chrzanowska-Liszewska, specjalista pediatrii i neonatolog
nie przegrzewaj dziecka, ubieraj odpowiednio do temperatury otoczenia,
zapewnij dziecku wszystkie szczepienia obowiązkowe, a także omów z pediatrą wybór szczepień zalecanych,
nie pozwól, żeby dziecko przebywało w atmosferze dymu tytoniowego.
Podpowiadamy, jak odbudować kondycję i odporność dziecka po antybiotykoterapii.
Poznaj objawy i sposoby leczenia infekcji dróg moczowych u niemowląt.
Antybiotyki doskonale radzą sobie ze zwalczaniem bakterii, nie działają natomiast przeciwwirusowo. Sprawdź, co leczy antybiotyk, kiedy unikać jego stosowania i jak zminimalizować skutki uboczne jego działania.
Przeczytajcie, czym różni się infekcja wirusowa od bakteryjnej, gdyż ma to kluczowe znaczenie dla sposobu leczenia Waszego dziecka.
Angina to choroba najczęściej wywoływana przez bakterie paciorkowca. Sprawdź, po czym rozpoznać tę chorobę i jak na nią reagować, aby uchronić dziecko przed nieprzyjemnymi konsekwencjami.
U nas od września, czyli od kiedy zaczęliśmy przygodę z przedszkolem, córka miesiąc w miesiąc ma kaszel. Zaczyna się od suchego, głównie w nocy, później przechodzi w mokry. Śmieję się, że te przeziębienia co miesiąc to nadrabiane 3 lat, przez które c...
Polecam inhalacje tym inhalatorem Novama Familino Pro - stosuje od 2 msc zycia u małej i jestem bardzo zadowoloa, nigdy mnie nie zawiodl a katarek czy kaszel znika raz dwa
Aleksandra nawilżać fajna i przydatna rzecz dlatego polecam. U nas mały rzadko kaszle ale kuzynki syn to co chwilę dosłownie ale myślę że jest to kwestia też przegrzania. Ja ubieram syna lekko tak jak siebie a ona przesądza z ubiorem i takim sposobem...
