Tata w związku nieformalnym - prawa i obowiązki

Przed narodzinami dziecka

Partner kobiety ciężarnej zasadniczo ma takie same prawa jak małżonek. W obu przypadkach bowiem, na obecność podczas badań czy też przy porodzie zgodę musi wyrazić kobieta. Dzieje się to często w sposób dorozumiany. Przykładowo, gdy pacjentka ciężarna przychodzi na wizytę wraz z partnerem będzie to najczęściej rozumiane jako zgoda na jego obecność. Małżonek w takiej sytuacji nie ma wcale szerszych uprawnień. Bez zgody żony nie może być obecny ani przy badaniu ani przy porodzie.

Formalna różnica między partnerem a małżonkiem występuje w odniesieniu do obowiązku opieki nad współmałżonkiem w czasie choroby. Na małżonku ciąży bowiem ustawowy obowiązek opieki nad żoną zaś w przypadku związków nieformalnych to od dobrej woli partnera będzie zależało czy będzie opiekował się partnerką lub wspierał ją finansowo.

Po narodzinach dziecka

Sytuacja zmienia się po narodzinach dziecka. Tu różnice w prawach i obowiązkach małżonków oraz partnerów są już bardziej wyraziste. Otóż w przypadku małżeństwa istnieje tzw. domniemanie ojcostwa. Polega ono na tym, że z mocy prawa przyjmuje się, że ojcem dziecka narodzonego w czasie trwania związku małżeńskiego jest mąż. Wynika z tego, że już z chwilą narodzin mąż niejako z automatu nabywa pełnię praw rodzicielskich wobec dziecka. Dziecko otrzymuje nazwisko, które małżonkowie ustalili przy zawarciu związku małżeńskiego i staje się ustawowym spadkobiercą ojca oraz jego rodziny.

W przypadku związków nieformalnych sytuacja prawna ojca i dziecka jest nieco odmienna. Aby biologiczny ojciec nabył prawa rodzicielskie potrzebne jest dokonanie tzw. uznania ojcostwa. Odbywa się to poprzez złożenie przez ojca stosownego oświadczenia w Urzędzie Stanu Cywilnego. Oświadczenie takie może zostać złożone:

• przed porodem (w trakcie ciąży) – należy wówczas przedstawić zaświadczenie od lekarza o istnieniu ciąży;

• po narodzinach dziecka. Wówczas w urzędzie przedstawia się zaświadczenie o narodzinach dziecka .

Uznanie ojcostwa zawsze musi potwierdzić matka. Zwykle odbywa się to jednocześnie ze złożeniem oświadczenia lecz może to nastąpić w innym terminie, nie później jednak, niż po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez ojca.

Z chwilą uznania ojcostwa:

• ojciec dziecka nabywa pełnię praw rodzicielskich wobec dziecka;

• dziecko otrzymuje nazwisko ustalone przez rodziców przy składaniu oświadczenia. Jeżeli tego nie uczynią dziecko będzie miało nazwisko dwuczłonowe tzn. do nazwiska matki dołącza się nazwisko ojca.

• dziecko nabywa prawo do dziedziczenia ustawowego po ojcu oraz jego rodzinie;

• powstaje obowiązek alimentacyjny ojca wobec dziecka.

Opieka nad partnerką w połogu

Wiele osób nie ma świadomości, że świeżo upieczonemu tacie przysługuje prawo do dwutygodniowego zwolnienia od wykonywania pracy z tytułu opieki nad partnerką po porodzie. Nie jest to zasiłek chorobowy lecz opiekuńczy wypłacany przez ZUS w wysokości 80% wynagrodzenia. Dlatego wypłacany jest nie z wynagrodzeniem, lecz osobnym przelewem.

Zwolnienie to może być udzielone przez ginekologa przy wypisie ze szpitala lub przez lekarza rodzinnego. Przysługuje ono ojcu dziecka, którego partnerka po porodzie wymaga opieki. Nie jest to zatem zwolnienie wypisywane przez lekarzy z automatu. Co więcej, wielu lekarzy niechętnie je wystawia, bowiem nie zdaje sobie sprawy z tego, że należy się ono każdemu tacie, niezależnie od tego czy jest mężem mamy czy nie. Warto więc w razie potrzeby upomnieć się.

Aby uzyskać zwolnienie na opiekę nad partnerką, w przypadku związków nieformalnych, partner powinien złożyć u swojego pracodawcy następujące dokumenty:

• zaświadczenie lekarskie w związku z opieką wypisane przez lekarza;

• wypełniony przez partnera druk ZUS Z-15 (można pobrać z internetu);

• odpis skrócony aktu urodzenia, na potwierdzenie, że dziecko jest wspólne.

Uwaga! Jeżeli partner samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą, powyższe dokumenty powinien dostarczyć bezpośrednio do ZUS.

Becikowe

Becikowe to jednorazowa zapomoga w wysokości 1tys. zł otrzymywana z okazji narodzin dziecka. Przy jej przyznawaniu brane jest pod uwagę kryterium dochodowe. W danej rodzinie dochód na jedną osobę nie może przekraczać 1922 zł na osobę. W przypadku tego świadczenia nie ma żadnego znaczenia czy rodzice dziecka są małżeństwem czy też nie.

Becikowe przyznawane jest na wniosek skierowany do urzędu miasta, gminy lub ośrodka pomocy społecznej. Dokumenty jakie należy przedstawić to:

• wniosek o becikowe (do pobrania z internetu lub w urzędzie);

• zaświadczenie o osiągniętych dochodach z urzędu skarbowego;

• zaświadczenie od lekarza lub położnej, że matka dziecka była objęta opieką lekarską od 10 tygodnia ciąży;

• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka;

• dowód osobisty lub paszport;

• oświadczenie obojga rodziców, że becikowe nie zostało przez nich wcześniej już pobrane.

Rodzina 500 plus

Rządowy program rodzina 500 plus polega na comiesięcznej wypłacie świadczenia w wysokości 500 zł na każde drugie i kolejne dziecko w rodzinie. Podobnie jak przy becikowym również nie ma znaczenia czy rodzice dziecka pozostają w związku małżeńskim.

Kryterium dochodowe ma tu znaczenie jedynie wówczas gdy rodzice ubiegają się o wypłatę świadczenia, także i na pierwsze lub jedyne dziecko. Należy wówczas wykazać, że dochód w rodzinie nie przekracza 800 zł na osobę.

Jednym z częściej zadawanych w tym miejscu pytań dotyczy sytuacji, gdy rodzice żyją w związku nieformalnym a mama osiąga dochody w wysokości nieprzekraczającej 800 zł na osobę. Należy tu jasno podkreślić, że jeżeli rodzice dziecka mieszkają razem i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, to w świetle prawa nie możemy mówić o matce samotnie wychowującej dziecko, pomimo, że nie pozostaje ona w związku małżeńskim. Świadczenie z programu rodzina 500 + zatem nie przysługuje w tym wypadku na pierwsze dziecko.