Rozwód jest najbardziej bolesny, gdy rozwodzą się nie tylko małżonkowie ale także rodzice. Nie da się go przeprowadzić tak, żeby dziecko nie ucierpiało. Można jednak wspólnymi siłami zrobić wszystko, by straty emocjonalne były jak najmniejsze.
Konsultacja merytoryczna: Eliza Komar, psycholog
Rozwód to, obok śmierci najbliższych osób, jedna z najbardziej stresujących sytuacji w życiu dorosłego człowieka. Wiąże się on często z poczuciem straty, porażki, smutku. Dzieci również bardzo ciężko przeżywają rozwód swoich rodziców. Konieczne jest, by w tym czasie szczególnie mocno skupić się na ich emocjach, pomóc im przejść przez ten trudny dla wszystkich czas.
Dla małego dziecka rodzina to cały świat. Daje mu poczucie bezpieczeństwa, równowagi, przynależności. Dzieci nawet w drobnych sprawach lubią, by wszystko odbywało się według ustalonego planu, lubią rodzaj codziennej rutyny i rytuałów: mama daje kaszkę, potem tata kąpie, mama śpiewa kołysankę a tata zawsze czyta książeczkę. Rozwód zaś to przede wszystkim zmiana. Z reguły wszystko co dziecko do tej pory znało, do czego było przyzwyczajone, zostaje wywrócone do góry nogami. Nawet dorośli wchodzą w nowe sytuacje z lękiem, trudno oczekiwać, że dziecko przyjmie je spokojnie. Żeby mu to ułatwić warto zastosować się do kilku wskazówek.
Przede wszystkim, zanim powiecie o rozwodzie dziecku, dobrze przygotujcie się do tej rozmowy. Kluczowe jest byście postarali się wspólnie ustalić wszystkie szczegóły dotyczące waszego przyszłego życia. O ile to możliwe przedyskutujcie wcześniej wszystkie aspekty opieki nad dzieckiem: z kim zamieszka, jak często będzie widywało drugiego rodzica, gdzie on zamieszka itd. Jeśli, na przykład, do tej pory usypiał je tata a wyprowadza się, dziecko może spytać czy tata będzie przychodził wieczorami. Jeśli mama odwoziła je do przedszkola a teraz dziecko zamieszka z tatą, może spytać czy mama wciąż będzie je odwozić. Powinniście znać odpowiedzi na pytania dotyczące codzienności dziecka, na przykład: teraz do przedszkola będzie odwoził cię tata ale mama będzie cię codziennie odbierać. Dziecko musi dostać jasny sygnał, że świat się nie wali, że rodzice wiedzą co robią, że chociaż następują zmiany w jego życiu to nie znaczy, że wszystko się rozpada na kawałki. Jego życie nadal będzie miało swój rytm i porządek choć na pewno trochę inny a rodzic, z którym dziecko nie będzie mieszkało nie zniknie i nadal będzie obecne w jego życiu.
Jeśli decyzja jest nieodwracalna i jesteście zdecydowani na rozwód należy porozmawiać o tym z dzieckiem. Rozmowa będzie oczywiście inna w zależności od wieku dziecka, jednak nie zostawiajcie go bez informacji. Nie liczcie na to, że sprawa „rozejdzie się po kościach”, że samo się zorientuje, jak jedno z rodziców się wyprowadzi, nie okłamujcie, że „tata musi wyjechać na jakiś czas”. Dziecko jest członkiem rodziny i choć nie do niego należała decyzja, ma prawo wiedzieć, co się dzieje. Ideałem byłoby, gdyby rodzice porozmawiali z dzieckiem wspólnie. Jeśli nie jest to możliwe, niech zrobi to rodzic, który jest z dzieckiem bliżej emocjonalnie i na co dzień. Na rozmowę wybierzcie odpowiedni czas i miejsce. Zadbajcie, by wszyscy uczestnicy tej rozmowy mieli na nią czas, byli spokojni i skoncentrowani. Jeśli za chwilę biegniecie do pracy, dziecko ma przed sobą wizytę u lekarza lub urodziny kolegi – to na pewno nie jest dobry moment na rozmowę o rozwodzie.
Nawet jeśli rozwód rodziców nie przebiega w pokojowej atmosferze, bardzo ważne jest, by dziecko nie było świadkiem kłótni czy konfliktów między rodzicami. Starajcie się przy dziecku unikać tematów, które są zapalne a także wzajemnych oskarżeń. Nie manipulujcie dzieckiem dla swoich korzyści, najbardziej straci na tym właśnie ono.
Rozmowa, w zależności od wieku dziecka będzie oczywiście wyglądała inaczej. Na pewno nie warto wchodzić w szczegóły dotyczące powodu rozwodu, a już na pewno nie należy skupiać się na niczyjej winie. Oboje rodzice są częścią dziecka, dyskredytowanie jednego z nich jest jak naruszanie tożsamości dziecka. Ono potrzebuje was obojga, wzajemne żale nie powinny być tematem takiej rozmowy. Informacja, którą mu przekażecie powinna być konkretna, zwięzła, odpowiednia do jego wieku. Prawdopodobnie wystarczy, jeśli powiecie, że rodzice się rozchodzą, nie mogą się dogadać, i choć próbowali, nie udało się im porozumieć. Teraz najważniejsze jest, by dziecko dostało zapewnienie, że rodzice rozstają się ze sobą a nie z nim, przestaną być małżonkami ale nie mamą i tatą. Miłość łącząca dzieci z rodzicami jest wyjątkowa i nie kończy się nigdy, żadne nieporozumienia na pewno nie będą miały na nią wpływu. W czasie tej rozmowy postarajcie się przekazać dziecku konkrety dotyczące zmian, które zajdą w jego życiu, gdy jedno z rodziców się wyprowadzi.
Dzieci mogą bardzo różnie reagować na taką sytuację. Jedne mogą być smutne, inne – nienaturalnie wesołe i pobudzone. Mogą się buntować, sprawdzać granice wytrzymałości rodzicielskiej, lub wprost przeciwnie zamknąć się w sobie i popaść w apatię. Zdarza się, że pod wpływem nowej sytuacji następuje u dzieci regres rozwojowy, domagają się większej uwagi niż wcześniej, chcą spać w łóżku rodzica, zaczynają na powrót moczyć się itp. W zasadzie można uznać, że lepiej jeśli dzieci odreagowują emocje niż je tłumią. Jednak na podstawie pierwszych reakcji dzieci na rozwód nie można przewidzieć, jaki to zdarzenie będzie miało na nie długotrwały wpływ. Na pewno warto prowokować je do rozmowy, do wyrażania tego, co czują. Postarajmy się wczuć w ich emocje i pomóc im je nazwać. Dajmy im prawo do bycia złymi, rozczarowanymi, zdezorientowanymi czy smutnymi. Dzieci też muszą przeżyć rodzaj żałoby po poprzednim życiu, nie trzeba ich na siłę pocieszać, kupować zabawek czy rozśmieszać. Słuchajmy intuicji i dajmy dziecku czas na przyzwyczajenie się do nowych warunków. Ze swojej strony zróbmy wszystko, by dać im poczucie bezpieczeństwa. Postarajmy się, by oboje rodzice uczestniczyli na co dzień w życiu dziecka. Lepiej, żeby rodzic, który z dzieckiem nie mieszka, codziennie odebrał je z przedszkola czy wpadł poczytać bajkę na dobranoc, niż spędził z nim cały weekend raz na dwa tygodnie.
Z porady psychologa można skorzystać na każdym etapie tego trudnego i przykrego procesu, jakim jest rozwód. Psycholog pomoże nam dostosować przekaz do wieku dziecka. Także jeśli od rozwodu minęły 2-3 miesiące a dziecko wciąż jest smutne, zachowuje się nietypowo, nie wraca do normy, warto pomyśleć o konsultacji psychologicznej.
Z porady psychologa czy mediatora skorzystajcie, jeśli sami nie potraficie się dogadać, jeśli górę biorą wzajemne oskarżenia, a każda rozmowa zmienia się w kłótnię. Zróbcie to koniecznie, nie tylko dla siebie ale przede wszystkim dla dobra waszego dziecka.
Ekspert radzi: Eliza Komar psycholog
Rozwód/ rozstanie rodziców nigdy nie jest dla dziecka łatwe czy obojętne. Reakcje dziecka i wpływ rozwodu zależą od wielu czynników, m.in.: wieku, płci dziecka, kontaktów i poczucia bliskości z każdym z rodziców, podziału obowiązków związanych z opieką nad dziećmi po rozwodzie, jakości życia z jednym rodziców po rozwodzie, nowego związku jednego/ obojga rodziców.
Dziecko pojmuje rozwód inaczej niż dorośli. Dorośli widzą w nim „drugą szansę”, dziecko natomiast rzadko kiedy rozumie nieodwracalność tej sytuacji i wbrew wszystkiemu żywi nadzieję na jej zmianę. Właściwe dziecku myślenie egotyczne i egocentryczne powoduje, że jest ono skłonne obwiniać siebie za rozwój sytuacji „gdybym był grzeczniejszy, lepiej się uczył, gdyby mój pies tak nie szczekał”, etc. Nierzadko jest w tym wszystkim bardzo samotne. Rodzice są zajęci rozwodem, dziadkowie, przyjaciele domu także bardziej zaabsorbowani są sprawami dorosłych.
Nie można postrzegać rozwodu jako jednostkowego zdarzenia w czasie. Jest to proces, w którym znaczenie ma to, co było przed rozwodem, w jego trakcie, a także to, co się dzieje po nim. Rozwód jest skomplikowanym, złożonym procesem, niemniej w próbie jego systematyzacji, jeśli chodzi o skutki mające największy wpływ na funkcjonowanie dziecka możemy wyróżnić:
Przy czym najsilniejszy i najbardziej destrukcyjny wpływ na dobrostan oraz funkcjonowanie dziecka ma ostatni czynnik – konflikt między rodzicami.
Badania jasno pokazują, że wpływ na dzieci wywiera nie tyle stan cywilny rodziców rozumiany jako struktura rodziny co sposób jej funkcjonowania – szczególnie ciągła wrogość i konflikt między rodzicami. Jak można się spodziewać najlepiej funkcjonują dzieci z szczęśliwych rodzin, gdzie oboje rodzice są obecni. Po przeciwnej stronie kontinuum - najgorzej funkcjonują i wykazują najwięcej problemów przystosowawczych dzieci z rodzin, gdzie oboje rodzice są obecni, lecz stale skłóceni. Dzieci rodziców rozwiedzionych plasują się pomiędzy – a bliskość do tych skrajnych punktów zależy w dużym stopniu od jakości relacji rodziców w czasie i po rozwodzie.
Dlatego tak ogromne znaczenie przy rozstaniu ma to, czy rodzice potrafią wyzbyć się wzajemnej wrogości, oprzeć się chęci wciągania dziecka w konflikty, zmuszania go do obrania którejś ze stron, to czy potrafią współpracować przy jego wychowaniu.
Wychowanie dziecka bywa trudnym zadaniem. Gdy jesteś sama, staje się ono czasem zadaniem ponad siły. Podpowiadamy, jak sobie radzić i gdzie szukać pomocy, gdy wychowujesz dziecko samodzielnie.
Czy rodzicielstwo bliskości to tylko moda, czy może przemyślana postawa, która towarzyszy rodzicom praktycznie od zawsze. Przeczytaj, na czym się opiera i dlaczego warto zadbać o bezpieczną więź i czułą relację ...
Kiedyś mówiono, że aby wychować dziecko potrzeba całej wioski. Rodziny często żyły w domach wielopokoleniowych, a opiekę nad dziećmi sprawowali rodzice i dziadkowie. Dziś to się prawie nie zdarza. Jednak dziadkowie ...
Bardzo kochasz swoje dziecko i wychowujesz je najlepiej jak potrafisz. Jednak, jak każdy, możesz wpadać w pułapki wychowawcze, które mogą źle wpływać na jego zachowanie i rozwój. Sprawdź, jak uniknąć 10 błędów ...
Każdy maluch w pewnym momencie zaczyna doświadczać lęku przed rozstaniem z mamą. Sprawdź w jaki sposób mu wtedy pomóc i zapewnić poczucie bezpieczeństwa.
Czasem to nawet nie o zazdrość chodzi tylko o zmiany odpowiedzialność o więcej obowiązków. I nas dziecko zmieniło wiele niestety na gorsze. Tzn kocham syna nad życie i nigdy nie cofnels bym czasu ale przyznaję się że syn i mnie jest na pierwszym miej...
Agnieszka, Twoja relacja z perspektywy dziecka jest dla mnie bardzo ważna. Dziękuję za szczerość i otwartość. Faktycznie troszkę źle zrozumiałam. Niestety tak też bywa, że mężczyzna czuje się zepchnięty na dalszy plan przez dziecko i zaczyna się odda...
Właśnie też jest inaczej gdy kobieta jest samodzielna i niezależna od męża ma gdzie iść. Gorzej gdy jest się zależnym od kogoś i w dodatku dziecko chore to dużo zmienia i ludzie trwają w takich toksycznych zwiazkach.
