Lęk separacyjny u niemowlaka

Co to jest lęk separacyjny?

Lęk separacyjny to strach dziecka przed rozstaniem z mamą (bywa również, że też z inną bliską mu osobą) . Pojawia się pomiędzy siódmym a jedenastym miesiącem życia. Jest to naturalny etap w rozwoju dziecka i jest on uwarunkowany poziomem rozwoju jego zdolności poznawczych. Maluch w tym wieku zaczyna rozumieć, że „ja + mama” to dwa oddzielne byty. Jednocześnie, nie pojmuje jeszcze czegoś, co psychologowie nazywają „stałością przedmiotu”, a więc przekonania, że nawet jak czegoś nie widzimy, ta rzecz istnieje. U dziecka na tym etapie rozwoju, jeśli jakiś przedmiot znika z pola widzenia, przestaje on istnieć. 

Objawy lęku separacyjnego

Gdy wychodzisz z pokoju, Twój maluch nie rozumie, że jesteś w innym miejscu. Myśli, że przestajesz „być”, co jest źródłem ogromnego lęku i prowadzi do rozpaczy. Oto objawy, które towarzyszą lękowi separacyjnemu:

• Płacz i panika, gdy mama się oddala

• Unikanie kontaktu z osobami innymi niż mama

• Strach przed obcymi

• Nieśmiałość

W skrajnych sytuacjach:

• Problemy ze snem (sen oznacza rozłąkę z mamą)

• Brak apetytu spowodowany stresem

Te zachowania mogą wynikać nie tylko z lęku separacyjnego, ale mieć również inne przyczyny.

Jak zmniejszyć lęk separacyjny?

Lęku separacyjnego nie da się uniknąć, gdyż jest to naturalny etap w rozwoju dziecka. Możesz jednak pracować ze swoim maleństwem nad obniżeniem nieprzyjemnych skutków. Poniżej wymieniamy kilka kroków, które warto podjąć, aby zmniejszyć lęk malucha przed separacją z mamą:

Krok 1: Deleguj obowiązki

Od samego początku, postaraj się, aby maluchem zajmowały się różne osoby. Lęk separacyjny będzie mniejszy, jeśli brzdąc od początku przyzwyczajany będzie, że mama nie jest jedyną osobą, która się nim zajmuje. Dobrze jeśli, na czas, gdy maluch jest pielęgnowany przez kogoś innego, ty będziesz nieobecna w pokoju. Ważne, żeby ten proces rozpocząć przed wystąpieniem pierwszych objawów lęku separacyjnego.

Krok 2: Pozwalaj na dystans

Pozwalaj dziecku na swobodne oddalanie się od ciebie. Jeśli zaczyna już raczkować, pozwól mu eksplorować otoczenie. Jeśli nie jest jeszcze na tym etapie, dbaj o to, żeby nie trzymać go zawsze na rękach. Oczywiście, nigdy nie zostawiaj malca bez opieki. Pokazując mu, że nieznaczne oddzielenie się od mamy jest przyjemnym i ciekawym doświadczeniem, a przede wszystkim, nie jest niczym dziwnym, pomagasz mu opanować negatywne emocje związane z separacją.

Krok 3: Nie wymykaj się

Jeśli masz zamiar oddalić się od malca, postaraj się zrobić to tak, jakby nie było w tym nic niepokojącego. Nie wymykaj się i nie żegnaj ze smutkiem. Powiedz maluchowi gdzie idziesz oraz kiedy wrócisz (nawet jesli maluch jeszcze tego nie rozumie, dużo odczyta z tonu głosu, gestow, mimiki, aż w końcu zacznie to łączyć z informacja jaka jest mu przekazywana i będzie się uczył ze mama pójdzie i wróci) – dzięki temu będzie czuł, że ma kontrolę nad sytuacją, co zmniejszy jego niepokój. Pamiętaj jednak, że jeśli masz zamiar wrócić na pełen etat do pracy, warto, żebyś poczekała aż maluch wyjdzie z fazy lęku separacyjnego. W przeciwnym razie możesz narazić go na silne negatywne emocje związane z Twoją długą nieobecnością.

Krok 4: Wykorzystaj zabawę

Wiesz już, że głównym źródłem lęku separacyjnego u niemowląt jest przekonanie, że przedmioty, które znikają z pola widzenia, przestają istnieć. Warto więc skierować myślenie malucha na inne tory pokazując mu, że znikanie jest zupełnie niegroźne. Wykorzystując do tego zabawę, możesz np. chować się za rogiem ściany lub za fotelem aby za sekundę znowu się pojawić. Inną opcją jest wykorzystanie szalika do zasłaniania i odsłaniania twarzy. Dodatkowo, jeśli wywołasz uśmiech na buzi swojego malucha, pomożesz mu budować pozytywne skojarzenia w związku z Twoimi zniknięciami.

Dobrym sposobem jest dawanie dziecku przestrzeni do zabawy – dawaj dziecku szansę by samo się pobawiło. Jeśli Twój maluch jest bardzo absorbujący i nie chce by mama bardzo się oddaliła, powiedz dziecku, że usiądziesz dalej i delikatnie wycofaj się w bok lub zakomunikuj, że idziesz zrobić sobie herbatę. Początkowo czas rozłąki musi być krótki, maksymalnie 2-3 minuty. Potem możesz zacząć go wydłużać. Pamiętaj, by zawsze wywiązywać się z obietnic – jeśli mówisz, że zaraz wrócisz, nie przesiaduj w kuchni pół godziny.

Te kilka kroków wspiera pracę nad obniżeniem poziomu trudnych emocji u maleństwa w krytycznym okresie niemowlęcym. Dzięki temu, ułatwisz mu zrobienie kolejnego kroku w stronę samorozwoju oraz uniezależnienia się, które są naturalnymi potrzebami każdego człowieka.

Czym grozi nieprzepracowany lęk separacyjny

Odpowiednie przepracowanie lęku separacyjnego jest nie mniej istotne z perspektywy wkraczania w wiek przedszkolny a nawet szkolny. Jeśli dziecko nie nauczy się bezpiecznego oddalania się od mamy w wieku niemowlęcym, w późniejszych latach może mieć problemy z funkcjonowaniem w takich miejscach jak przedszkole czy plac zabaw.

Obawiając się stracenia mamy z oczu, maluch będzie kurczowo trzymał się Twojej ręki lub nogi a na każdą próbę oddalenia reagował paniczną histerią. Dzieci nieumiejące funkcjonować bez obecności któregoś z rodziców wykazują mniejsze zainteresowanie relacjami z rówieśnikami a silne przeżywanie rozstań może utrudniać im skupienie się na innych czynnościach takich jak zabawa czy nauka.

Ekspert radzi: Marta Cholewińska-Dacka, psycholog