Cała prawda o osłonkach piersi

Pani Doktor, wokół osłonek piersi, zwanych popularnie kapturkami do karmienia, jest wiele różnych, czasami skrajnych opinii. Chcielibyśmy dać naszym Mamom pełnię informacji na ich temat. Zacznijmy od tego – czym są osłonki piersi i w jakich sytuacjach się je stosuje?

Kapturki, nakładki, czy osłonki są wykonane z silikonu i imitują fragment piersi wraz z brodawką. Mają za zadanie ułatwić karmienie piersią w przypadku niektórych problemów, z którymi się spotykamy w tym okresie.

Najczęstszymi powodami do zastosowania kapturków są tzw. „trudne” brodawki, czyli płaskie, wklęsłe, mało elastyczne, oraz przechodzenie do karmienia piersią z karmienia przy pomocy metod alternatywnych, głównie z karmienia butelką. Przydają się także w żywieniu wcześniaków, gdy mają one kłopot z uchwyceniem brodawki, np. problem ześlizgiwania się z piersi.

Jednak od razu na wstępie chciałabym zaznaczyć, że wskazania do zastosowania osłonek powinny być ustalone z konsultantem laktacyjnym czy inną osobą mającą doświadczenie w zakresie laktacji. Osoba ta powinna umieć dobrać odpowiedni dla danej mamy kapturek, żeby jak najmniej ingerować w prawidłowy naturalny proces karmienia.

Czy to znaczy, że każda mama z płaskimi lub wklęsłymi brodawkami czy mama wcześniaka ma już przy pierwszym przystawieniu dziecka nałożyć kapturki na piersi?

Absolutnie nie. Bardzo wiele noworodków całkiem dobrze „radzi sobie” z trudnymi brodawkami swoich mam. Karmi się przecież nie samą brodawką, dziecko ma mieć w buzi spory kawałek otoczki i często wystarcza to do prawidłowego pobierania pokarmu, a brodawka po jakimś czasie zmienia swój kształt i np. nabiera elastyczności. Dlatego warto na początek przede wszystkim zadbać o prawidłową pozycję dziecka przy piersi i właściwe przystawienie w połączeniu z prawidłowym przygotowaniem brodawek przed karmieniem. Polecam skorzystać z porady doradcy laktacyjnego jeszcze w czasie pobytu w szpitalu.

Warto też pamiętać, że w pierwszych dobach laktacji kapturki w ogóle nie są dobrym pomysłem, bo pokarmu jest niewiele i dziecko może mieć trudności z wyssaniem go przez dodatkową warstwę. Stają się one znacznie bardziej przydatne w momencie, kiedy u matki pokarmu jest już wyraźnie więcej. Jeżeli dziecko ma problem z uchwyceniem piersi na samym początku, to lepiej odciągnąć siarę i podać w inny sposób - kubeczkiem do pojenia, kieliszkiem czy strzykawką.

Wspomniała Pani o prawidłowym przygotowaniu brodawek przed karmieniem. Prosimy powiedzieć coś więcej na ten temat oraz o wskazówki dla kobiet w ciąży.

Dla kobiet w ciąży nie są wskazane żadne ćwiczenia czy stymulacja brodawek, bo może to niechcący wywołać akcję porodową. Przygotowanie trudnej brodawki do karmienia w dużym skrócie polega na tym, żeby ją spróbować trochę „wyciągnąć”, żeby ułatwić dziecku chwycenie. Czyli rolowanie pomiędzy palcem wskazującym i kciukiem, użycie laktatora lub odwróconej strzykawki – te sposoby są opisane na przykład w Poradniku karmienia piersią LOVI. 

Czy osłonki piersi mogą pomóc przy poranionych brodawkach?

Ten powód stosowania osłonek bywa nieraz nadużywany przez matki. Pierwszą pomocą przy bolesnych, poranionych brodawkach jest ocena prawidłowości przystawienia dziecka do piersi, ocena wędzidełka u dziecka, ocena samych piersi, czy np. przyczyną bolesności nie jest stan zapalny spowodowany chociażby zakażeniem grzybiczym. Dlatego, jeśli mamy pomysł zastosowania kapturków, dobrze jest poradzić się fachowca - konsultanta laktacyjnego czy położnej mającej doświadczenie w pomocy mamom karmiącym.

Dopiero gdy wszystkie te przyczyny są wykluczone, a bolesność nie ustępuje, należy rozważać użycie nakładek. Faktycznie, są dzieci, które np. tak mocno zasysają pierś i wytwarzają znaczną próżnię w buzi, że matki czują ból przy przystawieniu niemowlęcia do piersi mimo spełnionych wszystkich warunków prawidłowego karmienia. W takiej sytuacji kapturki mogą być pomocne, podobnie jak u matek, które mają wyjątkową osobniczą wrażliwość na ból.

Czy osłonki mogą pomóc w karmieniu dzieci z wysoko wysklepionym podniebieniem tzw. gotyckim?

Można próbować, ale też nie jako pierwszą pomoc, podobnie jak przy innych nieprawidłowościach budowy jamy ustnej. Zawsze najpierw trzeba sprawdzić, czy np. zmiana pozycji lub inne ułożenie dziecka nie wystarczą.

Wiele mam obawia się, że ssanie mleka przez osłonki piersi może zaburzyć naturalny rytm ssania niemowlęcia.

Rytmu ssania raczej nie powinny zaburzać, problemem może być raczej prawidłowy mechanizm ssania i tym samym efektywność pobierania pokarmu.

Ważne jest to, żeby przystawiać dziecko tak samo jak do „gołej” piersi, czyli pamiętamy o szerokim otwarciu buzi z wywiniętą dolną wargą, uchwyceniu brodawki (w tym wypadku razem z kapturkiem) wraz z fragmentem otoczki. Dziecko nie może ssać samej końcówki nakładki, czy zaciskać na niej buzi.

Następną obawą jest ryzyko zmniejszenia laktacji przy używaniu osłonek.

Jeśli dziecko nie uchwyci wystarczająco głęboko piersi z nakładką i nie będzie efektywnie wysysać pokarmu, w dłuższej perspektywie doprowadzi to do zmniejszania produkcji.

Druga sprawa to prawidłowość doboru rozmiaru osłonki – zbyt mała/ciasna będzie uciskać brodawkę i może spowodować utrudnienie wypływu pokarmu. Zbyt duża z kolei może utrudniać dziecku wytworzenie odpowiedniego podciśnienia i również ilość wyssanego pokarmu będzie mniejsza.

Bardzo istotne w czasie stosowania kapturków jest monitorowanie przyrostu masy ciała u dziecka, czyli po prostu częstsze ważenie. To pozwala „wyłapać” dzieci, które mają problem z efektywnością ssania przez kapturek i tym samym mamy z ryzykiem zaburzenia laktacji. U takich mam zalecamy odciąganie pokarmu po karmieniach. Ma to na celu skuteczne opróżnienie piersi, co wpłynie na zwiększenie produkcji, i dokarmianie tym pokarmem dziecka, żeby osiągnąć prawidłowy przyrost masy ciała.

W takim razie Pani Doktor prosimy o wskazówki, jak dobrać odpowiedni rozmiar osłonek i jak prawidłowo nałożyć je na brodawkę?

Tak jak mówiłam na samym początku – nie dobierać sobie osłonek „na oko”, tylko skorzystać z pomocy doświadczonej w tym zakresie osoby. Konsultantka laktacyjna czy doświadczona położna środowiskowa dopasuje odpowiednią nakładkę do wielkości brodawki, tak żeby ani nie uciskała, ani nie była zbyt luźna. Pokaże również, jak prawidłowo kapturek zakładać. Należy także zwrócić uwagę, żeby kapturek nie był zbyt długi/wysoki, żeby mieścił się w jamie ustnej dziecka, nie powodując u niego odruchu wymiotnego. Znaczenie ma również szerokość podstawy brodawki, nawet jeśli jest wklęsła, to mimo wszystko musi być objęta cała, żeby swobodnie wypływał pokarm. Czasami jak brodawka sama w sobie jest za duża do buzi dziecka, to i nakładki nie pomogą, bo też będą za duże. A rozmiar musi być dopasowany i do piersi i do buzi dziecka. W takiej sytuacji jedynym sposobem jest poczekanie, aż dziecko urośnie na tyle, żeby rozmiar brodawki nie stanowił dla niego problemu.

Przy zakładaniu kapturka ważne jest, żeby go nieco wywinąć u podstawy i dopiero nakładać na brodawkę. Powinno się uzyskać efekt niewielkiego „wciągnięcia” brodawki do środka i tym samym lepsze umocowanie.

Prosimy jeszcze o odpowiedź na kilka pytań „technicznych”. Na co warto zwrócić uwagę przy wyborze osłonek piersi?

Większość nakładek obecnie produkowanych jest zrobionych z miękkiego silikonu, który nie ma zapachu czy smaku. Najważniejsze jest dobranie odpowiedniego rozmiaru.

Jak często i w jaki sposób trzeba myć czy może wyparzać kapturki?

Nakładki myje się wodą z mydłem po każdym użyciu, a raz dziennie trzeba je wygotować przez 5-10 minut. Co ważne - przed użyciem nakładek należy umyć ręce.

Stosowanie kapturków wpływa na kształt i elastyczność brodawek sutkowych? Jak to się dzieje?

Prawidłowo nałożona nakładka powoduje, że w trakcie ssania przez dziecko wytwarza się w niej podciśnienie, które „wyciąga” brodawkę, mogąc w ten sposób modyfikować jej kształt.

Czy w czasie stosowania kapturków należy jakoś specjalnie dbać o piersi?

Nie ma żadnych szczególnych zaleceń w tym zakresie.

Ile czasu można stosować osłonki piersi?

Staramy się stosować kapturki jak najkrócej, jednak w zależności od przyczyny ten okres może być różny. Może być tak, że matka z trudnymi brodawkami zauważy poprawę kształtu czy elastyczności brodawek, nie będzie więcej potrzebować kapturków i zechce przejść do karmienia bezpośrednio z piersi. Jednak zdarzają się sporadycznie sytuacje, że brodawka pozostanie płaska czy wklęsła i nie będzie możliwe prawidłowe uchwycenie jej samej. Wówczas niektóre matki z powodzeniem stosują kapturki przez wiele miesięcy.

Jeśli kapturki mają być pomostem od butelki do karmienia piersią, to z założenia jest to stan przejściowy, zwykle trwa tydzień lub dwa.

W przypadku wcześniaków i trudności z chwytaniem piersi też jest to najczęściej stan przejściowy związany z wielkością buzi dziecka – jak urośnie, będzie mu łatwiej chwycić pierś i nakładka nie będzie potrzebna, ale trudno tu precyzyjnie określić jakieś ramy czasowe.

Kiedy należy uważać ze stosowaniem osłonek piersi? Czy są jakieś zagrożenia, które się z nimi wiążą?

Przede wszystkim należy uważać, gdy stosujemy je z powodu bolesności brodawek. Tak jak mówiłam wcześniej, najważniejsze jest ustalenie i w miarę możliwości wyeliminowanie przyczyny owej bolesności. Jeżeli np. zastosujemy nakładki przy zakażonych brodawkach, to zakażenie się nie wyleczy, a może się wręcz pogorszyć.

Jest też ryzyko, że dziecko utrwali sobie nieprawidłowy wzorzec ssania, podobnie jak przy ssaniu smoczka czy przy karmieniu po palcu. Kapturek jest jednak nieco sztywniejszy i podobnie jak przy smoczku trochę inaczej niż na samej piersi układa się na nim buzia dziecka. Dlatego tak ważne jest prawidłowe przystawianie niezależnie od zastosowania kapturka.