Komórki macierzyste - nieoceniony lek czy biznes

Komórki macierzyste - nieoceniony lek czy biznes

Wielu z Was na pewno spotkało się – podczas zajęć w szkole rodzenia lub na ulotkach w przychodniach – z tematem komórek macierzystych. Na większości z nich niestety niewiele można przeczytać o tym, czym tak na naprawdę są sławne ale i tajemnicze komórki macierzyste, jakie mają rzeczywiste właściwości, gdzie się znajdują i jak wygląda ich uzyskiwanie? Dlaczego ulotki, z których dowiadujemy się o istnieniu możliwości ich pobierania, nie odpowiadają na te podstawowe pytania? Banki zajmujące się pobieraniem komórek macierzystych niestety bardziej nastawione są na zyski, niż na rzeczywistą pomoc przyszłym rodzicom.

Czym są komórki macierzyste?

Komórki macierzyste mogą przekształcać się w dowolny typ komórki. Posiadają szereg cech, które odróżniają je od innych rodzajów komórek wchodzących w skład organizmu. Komórki macierzyste uważa się za pierwotne i niezróżnicowane. Mogą przekształcać się w komórki o określonych funkcjach oraz mają zdolność do tzw. podziału asymetrycznego, w wyniku którego powstaje jedna komórka macierzysta oraz jedna komórka, która będzie się różnicować. W ten sposób komórki macierzyste zdolne są do utrzymania stałej puli w trakcie podziałów, dzięki temu mogą być wykorzystywane w terapiach licznych jednostek chorobowych.

Ogólnie stosowanym podziałem komórek macierzystych jest różnicowanie na embrionalne komórki macierzyste oraz komórki dorosłe. Embrionalne pochodzą z zarodków, dorosłe z licznych tkanek dojrzałego organizmu. Dorosłe komórki macierzyste lokalizują się w licznych częściach ciała ludzkiego, głównie w szpiku kostnym, krwi pępowinowej, skórze, sercu, mózgu, trzustce, mięśniach szkieletowych, rogówce, wątrobie, płucach oraz siatkówce. Komórki macierzyste krwi są najczęściej stosowaną formą terapii komórkowej.

Pozyskiwane są z krwi pępowinowej, krwi obwodowej lub szpiku kostnego. Są dużą nadzieją, szczególnie w hematologii, ponieważ zdolne są do zastąpienia lub utworzenia czerwonych krwinek, białych krwinek i płytek krwi. Ich uzyskiwanie jest stosunkowo proste i nie stanowi poważnego zagrożenia życia.

Komórki macierzyste krwi pępowinowej

Komórki macierzyste krwi pępowinowej pozyskiwane są podczas porodu, a dokładnie w trzecim jego okresie tuż po urodzeniu się dziecka, a podczas rodzenia łożyska. Krew pępowinowa jest największym źródłem komórek macierzystych, które mogą być wykorzystywane w chorobach układu krwionośnego. Pobrana krew łożyskowa z naczyń pępowinowych może być przechowywana w specjalistycznych bankach przez wiele lat i odpowiednio użyta w dowolnym momencie.

Jak uzyskujemy komórki macierzyste krwi pępowinowej?

Komórki macierzyste pępowinowe uzyskuje się z krwi znajdującej się w pępowinie tuż po narodzeniu dziecka, zarówno w przypadku porodu naturalnego jak i podczas cięcia cesarskiego. Pobranie wykonywane jest przez przeszkoloną osobę; lekarza, zazwyczaj jest to operator lub w przypadku porodu drogami natury położna, która przyjmuje poród. Pobieranie krwi pępowinowej nie powinno trwać dłużej niż od dziesięciu do piętnastu minut po porodzie, jest bardzo mało inwazyjne i bezbolesne dla matki oraz noworodka.

Ponadto pozyskiwanie krwi z naczyń pępowinowych nie zaburza procedur i czynności rutynowych koniecznych podczas porodu.

Obecnie istnieją dwie techniki pobierania komórek macierzystych krwi pępowinowej.

• Pierwsza polega na uzyskaniu i przechowywaniu krwi z pępowiny z wykorzystaniem zamkniętego i całkowicie sterylnego zestawu w skład którego wchodzi igła do punkcji, cewnik oraz worek. Pobranie komórek polega na punkcji (czyli nakłucia) naczynia pępowinowego tuż po odpępnieniu dziecka, zazwyczaj przed wydaleniem popłodu (łożyska). Wprowadzoną do żyły pępowinowej igłą krew spływa cewnikiem do sterylnego worka zgodnie z siłą grawitacji. Po napełnieniu krwią pępowinową worek zamyka się hermetycznie, aby przetransportować komórki macierzyste do laboratorium, gdzie następuje odpowiednie ich zakonserwowanie w celu przechowania.

• W drugiej technice pozyskiwania krwi pępowinowej używa się strzykawek. Procedura nie różni się znacząco od poprzednio opisanej, jednak krew pępowinowa bezpośrednio drenowana jest do strzykawek, które mają służyć do jej przechowywania. Procedurę można stosować zarówno przed wydaleniem popłodu jak i po nim. Niektórzy specjaliści twierdzą, że jest to metoda bardziej pewna i bezpieczna. W większości banków przechowywanie krwi odbywa się na zasadzie rozdzielenia próbki w celu odseparowania komórek macierzystych, wówczas oddzielane są składniki krwi za pomocą techniki sedymentacji bądź wirówki. Na koniec oddzielane są i izolowane komórki macierzyste do odpowiedniego przechowania w niskiej temperaturze. W niektórych laboratoriach przechowywana jest pełna pobrana krew.

Cel i przeznaczenie komórek macierzystych

Zazwyczaj komórki macierzyste z krwi pępowinowej wykorzystuje się do leczenia dzieci, natomiast komórki ze szpiku kostnego przeznaczone są dla dorosłych. Postęp medycyny regeneracyjnej spowodował wzrost wykorzystania pępowinowych komórek macierzystych u dorosłych.

Obecnie w Polsce znajduje się siedem prywatnych banków komórek macierzystych. Koszt zakupienia zestawu do pobrania to średnio około 2 tys. złotych, a opłata roczna za przechowywanie krwi wynosi średnio około 500 zł.

Jeśli chodzi o kwestie jakości pobranej krwi pępowinowej istnieje jednak wiele wątpliwości. Nikt z pobierających nie da rodzicom gwarancji, że krew została pobrana dobrze, krwi jest odpowiednia ilość (zazwyczaj ilość, którą się pobiera wystarcza na leczenie dziecka do ok. 25-30 kg) oraz czy podczas wieloletniego przechowywania nie zostanie uszkodzona, na skutek czego nie utraci swoich właściwości.

Problem prawny

Kwestia prawna krwi pępowinowej w Polsce jest zupełnie nieuregulowana (stan z października 2013). Aktualnie nie jest jasno określone, kto jest właścicielem pobranego materiału, czy są nim rodzice dziecka, od którego została pobrana krew? Bo przecież to oni opłacają przez wiele lat abonament przechowywania komórek. Czy dziecko ? Bo przecież to jego tkanka. Ten kazuistyczny problem może pojawić się z chwilą, kiedy rodzice będą chcieli wykorzystać krew dla drugiego dziecka z rodzeństwa.

Podsumowując, decyzja o pobraniu komórek macierzystych należy do każdego z nas. Warto jednak wiedzieć trochę więcej, aby podjąć najlepszą dla nas decyzję.